عجایب فرنگ از زبان یک تبریزی در قرن هشتم هجری

وبلاگ > جعفریان، رسول - هر نوع آگاهی در باره چگونگی آشنایی ما با علم و تکنیک دیگر بلاد، می تواند به ما کمک کند تا دریابیم چرا در نقطه ای ثابت مانده ایم و نتوانستیم بیش از آن، پیش برویم. حکایتی که در اینجا نقل شده مربوط به قرن هشتم هجری / قرن چهاردهم میلادی است که از نظر تاریخی نقطه مهمی در برخورد ایران و غرب است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از چرخ آب کش تا عینک

کتاب صور الاقالیم که به نام مسالک و ممالک هم شهرت دارد، از آثار جغرافی خوبی است که در قرن هشتم نوشته شده است. این کتاب حاوی اطلاعات متفاوتی در حوزه جغرافیا و اوضاع تمدنی محیط ایرانی است. کتاب را سال 1353 منوچهر ستوده تصحیح و بنیاد فرهنگ ایران منتشر کرده است.
در قرن هشتم و تا پیش از تسلط عثمانی ها بر قسطنطنیه یا همان استانبول، رفت و آمد فرنگی ها به نواحی آسیای صغیر و تا تبریز می آمدند. این رفت و آمد به خصوص در دوره ایلخانی رواج داشت و اطلاعات فراوان اما پراکنده ای این رفت و آمد در متون آمده است. پس از تسلط عثمانی ها بر استانبول، و بستن دریچه ورودی مدیترانه به تنگه بسفور، دیگر اروپایی ها نتوانستند از این مسیر و دیگر مسیرهای خشکی از طریق حلب به ایران بیایند و طبعا به دنبال راههای دیگری بودند که از خلیج فارس و دریای هند سرباز کرد.
در صور الاقالیم که نویسنده آن هم ناشناخته است، حکایتی از یک تبریزی نقل می کند که همراه یکی از این تاجران فرنگی به اروپا رفته و مشاهدات خود را نقل کرده است. در اینجا از چهار چیز یاد می کند:
یکی از این عجایب، دیدن یک چرخی با پره های چوبی بر سر چاهی بوده که از آن آب می کشیده و آن را وصف کرده است.
دوم از پاپ یاد می کند، راهبی مجرد که همه اموال کلیسیا در اختیار او بوده و بر مردم حکمرانی می کرده است.
سوم مطلب دیگری هم نقل می کند که بهتر است خودتان پایین ملاحظه فرمایید! اما در مقدمه اش آمده است که در علم بسیار می کوشند.
نکته چهارم، در باره عینک در میان مردمان آنجاست. نوعی طلق که آن را بر چشم می نهند تا خط باریک را بخواند.

عبارت صور الاقالیم چنین است:
شخصى حكايت كرد كه بازرگانى فرنگى هر سال به تبريز به تجارت مى‏آمد و مرا با او دوستى پيدا شد، چنانكه بى‏مشورت من هيچ معامله نكردى. روزى گفتم مى‏خواهم كه ملك شما ببينم و مى‏ترسم كه مسلمانان را عذاب مى‏كنند و شب محبوس مى‏كنند و اگر خواهد كه برود نمى‏گذارند. فرنگى گفت تو همراه من بيا، به عهده من كه باز ترا به تبريز بياورم مى‏گويد كه رفتم و بسيار عجايبها بديدم. از آن جمله چرخى ديدم كه پره از چوب داشت [بر سر چاهى آب‏] و چنان ساخته بودند كه آن پره‏ها برمى‏خاست و باز برهم مى‏نشست و آب از چاه مى‏كشيدند و اگر مى‏خواستند كه آب نيايد سنگى بزرگ بر سر آن پره مى‏نهادند تا برنخيزد و چون مى‏خواستند كه دگربار آب از چاه بيرون آرند، سنگ برمى‏داشتند، بى‏محركى چرخ در حركت مى‏آمد و آب از چاه بيرون مى‏آورد.
و فرنگيان و ترسايان، رهبانى دارند كه بر آن ملك حاكم بود و مال كليسيا به تصرف و فرمان او باشد و مجرد زيد و از طفلى چند كس ملازمت او كنند تا متعرض زنى و آرزوئى و شهوتى نشود و نسبت به عيسى عليه السلام او را مجرد تربيت كنند.
و فرنگيان در طلب علم بسيار كوشند و در محفل ضرطه رها كنند و عيب ندارند كه اختفاى باد در شكم قولنج پيدا كند. اما طريقه هندوان بتر است و قومى هستند كه عطسه را نفرين مى‏كنند و ضرط را برعكس.
و در فرنگ سنگى هست سفيد كه به طلق مى‏ماند و چون در پيش چشم دارند چيزها بزرگتر مى‏بيند و از بهر كسى كه باصره او ضعيف باشد و خط باريك‏ خواند بسيار سازند به سبب آنكه اشيا و خطوط بزرگتر مى‏نمايد.
از آن است كه چون بصر در او نفوذ مى‏كند غليظ مى‏گردد و البته بزرگتر از آنچه باشد در نظر آيد و هم‏چنانكه دانه جويا دانه انگور كه در آبگينه پر از آب مى‏اندازند بيش از آنچه هست مى‏نمايد.

در دوره صفوی عینک از شیشه ساخت حلب به ایران می آمده
از دوره صفوی، ده ها جُنگ ادبی بدست ما رسیده که حاوی اشعار شاعران و گاه متن های ادبی است که هدف از گردآوری آنها فراهم کردن یک مجموعه ادبی ـ تفریحی است. در این جُنگها، حجم زیادی معلومات ادبی از نظرم و نثر هست که گنجی گرانبها برای کسانی است که به تاریخ ادبیات علاقه مند هستند. متن های ادبی درج شده در این آثار، صرف نظر از جنبه ادبی، فوائد تاریخی فراوانی هم در بر دارد. نامه زیر در باره درخواست عینک، یکی از این متن هایی است که در جنگی آمده است. به طور کلی باید گفت، این متن های ادبی، اغلب آرایه های لفظی و ادبی زیادی دارد، به حدی که یافتن معنا و مقصود اصلی میان آنها گم می شود. مع الاسف نامه نگاری های این دوره اغلب همین دشواری را دارد و بیش از این که به کار معنا بیاید، هنرنمایی افرادی است که در نگارش نامه و دیباچه حرفه ای هستند. وظیفه آنها خیره کردن چشمان کسانی است که آنها را مطالعه می کنند. این متنها برای دانش آموزان نسل های بعدی که دوست دارند به کار دبیری بپردازند، متن های محبوبی است که مرتب بخوانند و از تعابیر آن تقلید کنند. با این حال، این متن ها، فوائد تاریخی بیشماری دارد که تاکنون کسی از آنها بهره لازم را نگرفته و باید روزی روزگاری با دقت در آنها تأمل شود تا بتوان از آن در شناخت اوضاع اجتماعی و فرهنگی جامعه آن عصر بهره برد.
رقعه دیگر در طلب عینک نوشته:
اللهمّ احرسه بعینک التی لا تنام / و اکتفه برکنک الذی لا یرام
چندان که چرخ پیر به عینک مهر و ماه محتاج است، بصر بصیرت آن عین اعیان و مردم دیده ی باریک بنیان، قرّة العین آبای علوی و نور چشم امهات سفلی، کحل الجواهر انظار دانش و بینش، مرآت حقیقت نمای آفرینش، مجمع البحرین ظهور و بطون، یگانه ی دودمان آل خاتون، در مشاهده ی لطایف غیبی به عینک فکر نیازمند مباد.
بعد از لمعان انوار دعا! بر ضمیر دقیقه پذیر پوشیده و مستور نماند که یک چند قبل از این دور گرد ملک معنی پژوهشی، ملاشکوهی، از پرتو التفات عالی، به عینکی چشم روشن شده دیده وران روشن ضمیر چشم روشنیها گفته اند، و تنگ چشمان ولایت همدان، چشمهای سفید بدان سیاه نموده اند، از جمله یکی از همچشمان او بارها به فقیر کتابت نوشته، التماس آن طور عینک نموده، و نزدیک به آن شده که از خواندن سفارشهای متعاقب او، فقیر نیز محتاج به عینک شده، عینک دیگر زیان شما شود.
هرچند زودتر عینکی بلور نژاد حلبی نسب [از جنس شیشه های حلب] که بر سر و چشم روشندلان جای تواند کرد عنایت فرمایند، بهتر و صرفه شما در آن بیشتر خواهد بود.
کمالات صوری و معنوی از اصابت عین الکمال مصون باد بمحمد و آله الامجاد.

 

منبع: خبرآنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۹۴۵۷۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

درخواست تعویق یک روزه بازی تراکتور و گل گهر از سوی مسئولان تبریزی

به گزارش خبرنگار ورزشی خبرگزاری علم و فناوری آنا، روز جمعه هفته جاری انتخابات مجلس شورای اسلامی در دور دوم برگزار می شود. با توجه به این موضوع برخی مقامات مسئول در تبریز اعلام کرده اند سازمان لیگ بازی تیم های تراکتور و گل گهر را از روز شنبه 22 اردیبهشت به یکشنبه 23 اردیبهشت موکول کنند.

ظاهرا به دلیل شمارش آراء و  مسائل دیگر چنین درخواستی مطرح شده است. دیدار تیم های تراکتور و گل گهر از هفته بیست و هفتم لیگ برتر باید روز شنبه برگزار شود و مشخص نیست که سازمان لیگ با این خواسته موافقت کند یا خیر.

سازمان لیگ طبق برنامه ریزی که انجام داده و با توجه به برگزاری سه هفته پایانی به صورت همزمان و همچنین برگزاری جلم حذفی بعد از فیفا دی باید تا 31 خرداد لیگ امسال را به پایان برساند.

انتهای پیام/